Trong bối cảnh toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, các quốc gia và tổ chức quốc tế đã và đang nỗ lực xây dựng một sân chơi công bằng về thuế giữa các quốc gia. Một trong những giải pháp lớn và gây nhiều chú ý nhất gần đây là chính sách Thuế tối thiểu toàn cầu (Global Minimum Tax – GMT). Với sự tham gia của hơn 140 quốc gia, trong đó có Việt Nam, GMT đang dần trở thành hiện thực và sẽ có ảnh hưởng không nhỏ đến doanh nghiệp, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Vậy Thuế tối thiểu toàn cầu là gì, Việt Nam đã và đang làm gì để thực hiện chính sách này, và doanh nghiệp cần chuẩn bị ra sao? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.
Thuế tối thiểu toàn cầu là gì?
Thuế tối thiểu toàn cầu (Global Minimum Tax) là một cơ chế do Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) khởi xướng và được G20 ủng hộ, nhằm áp dụng mức thuế suất tối thiểu 15% đối với lợi nhuận toàn cầu của các tập đoàn đa quốc gia có doanh thu hợp nhất từ 750 triệu Euro trở lên trong hai năm gần nhất.
Mục tiêu của GMT là ngăn chặn hiện tượng “chuyển lợi nhuận” sang các quốc gia hoặc vùng lãnh thổ có mức thuế thấp hoặc bằng 0 để trốn thuế, từ đó tạo ra một sân chơi công bằng giữa các nước và giảm tình trạng cạnh tranh thuế.
GMT được xây dựng dựa trên hai trụ cột:
Trụ cột 1: Đánh thuế dựa trên nơi tạo ra giá trị, không chỉ nơi đặt trụ sở doanh nghiệp.
Trụ cột 2: Đảm bảo các doanh nghiệp lớn toàn cầu đóng ít nhất 15% thuế ở bất kỳ quốc gia nào mà họ hoạt động.
Vì sao thuế tối thiểu toàn cầu quan trọng với Việt Nam?
Việt Nam là điểm đến đầu tư hấp dẫn
Với chính sách ưu đãi thuế mạnh tay, nhiều doanh nghiệp lớn như Samsung, Intel, LG, Foxconn… đã chọn Việt Nam làm nơi đặt nhà máy sản xuất. Một số doanh nghiệp FDI hiện chỉ đóng thuế hiệu dụng ở mức 2-5%.
Nguy cơ “bị đánh thuế bổ sung” tại nước ngoài
Nếu Việt Nam không đánh thuế đủ 15%, quốc gia trụ sở chính của tập đoàn đó sẽ có quyền thu phần chênh lệch. Như vậy, thay vì ngân sách Việt Nam được hưởng phần thuế này, nó sẽ chảy về quốc gia khác. Đây là lý do Việt Nam phải nhanh chóng có biện pháp ứng phó để bảo vệ nguồn thu ngân sách.
Việt Nam đang chuẩn bị gì để thực hiện GMT?
Ban hành Luật thuế tối thiểu toàn cầu
Ngày 29/11/2023, Quốc hội đã chính thức thông qua nghị quyết áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu từ ngày 1/1/2024 theo khuyến nghị của OECD.
Theo đó, Việt Nam sẽ đánh thuế bổ sung đối với các tập đoàn có thu nhập chịu thuế thấp hơn mức 15% tại Việt Nam, đảm bảo phần thuế chênh lệch sẽ không bị thất thoát về nước ngoài.
Thành lập các tổ công tác, hướng dẫn doanh nghiệp
Chính phủ đang phối hợp với các cơ quan tài chính, tư vấn quốc tế để hướng dẫn chi tiết việc xác định thuế bổ sung, báo cáo thuế, phân loại doanh nghiệp chịu ảnh hưởng và xây dựng cơ chế hỗ trợ phù hợp.
Doanh nghiệp Việt Nam cần chuẩn bị gì?
Doanh nghiệp FDI cần rà soát hệ thống thuế
Các doanh nghiệp FDI cần đánh giá lại hiệu suất thuế hiệu dụng (ETR) đang được áp dụng tại Việt Nam, đồng thời chuẩn bị:
– Báo cáo tài chính hợp nhất toàn cầu.
– Các khoản ưu đãi thuế hiện hành.
– Chiến lược điều chỉnh dòng tiền và lợi nhuận trong nội bộ tập đoàn.
Việc chủ động đánh giá trước sẽ giúp doanh nghiệp tránh bị động khi bị áp thuế bổ sung, cũng như đưa ra kế hoạch tài chính hiệu quả hơn trong dài hạn.
Doanh nghiệp trong nước cần đánh giá tác động gián tiếp
Dù không bị đánh thuế tối thiểu trực tiếp, nhưng doanh nghiệp Việt Nam có liên kết với các tập đoàn lớn hoặc tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu cũng nên chuẩn bị:
Xem xét lại các hợp đồng, phương thức giá chuyển nhượng
Đánh giá lại mô hình kinh doanh nếu có kế hoạch mở rộng quy mô để vượt ngưỡng 750 triệu Euro
Nắm bắt cơ hội hợp tác khi các doanh nghiệp FDI tái cấu trúc chiến lược thuế.
Cân nhắc các chính sách ưu đãi phi thuế
Khi chính sách ưu đãi thuế mất đi hiệu lực, Việt Nam cần hướng tới các ưu đãi phi thuế như:
– Cải thiện chất lượng cơ sở hạ tầng
– Đơn giản hóa thủ tục hành chính
– Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
– Chính sách hỗ trợ tài chính, đào tạo, chuyển giao công nghệ…
Đây cũng là thông điệp quan trọng mà các doanh nghiệp nội địa cần theo dõi để tận dụng xu hướng dịch chuyển đầu tư.
Cơ hội và thách thức cho Việt Nam
Cơ hội
Tăng thu ngân sách: Chính sách GMT sẽ giúp Việt Nam thu được thêm nguồn thu từ các tập đoàn lớn.
Nâng cao vị thế quốc gia: Việc tham gia GMT thể hiện cam kết của Việt Nam trong xây dựng môi trường đầu tư minh bạch, công bằng.
Thúc đẩy nâng cấp mô hình ưu đãi: Giúp Việt Nam chuyển hướng từ “ưu đãi thuế” sang “ưu đãi chất lượng”.
Thách thức
Doanh nghiệp có thể giảm đầu tư hoặc tái cấu trúc nếu thấy môi trường không còn hấp dẫn.
Nguy cơ giảm tính cạnh tranh so với các nước chưa áp dụng GMT.
Đòi hỏi hệ thống quản lý thuế phức tạp hơn, cần đào tạo nhân lực và hạ tầng dữ liệu đồng bộ.
Thuế tối thiểu toàn cầu là bước đi quan trọng hướng tới công bằng thuế trong thời đại toàn cầu hóa. Đối với Việt Nam, chính sách này vừa là cơ hội gia tăng nguồn thu, vừa là thách thức trong việc giữ chân và thu hút đầu tư chất lượng. Doanh nghiệp, đặc biệt là khối FDI, cần chủ động nắm bắt thông tin, rà soát lại hoạt động tài chính và xây dựng chiến lược phù hợp. Với các doanh nghiệp trong nước, việc hiểu rõ xu hướng này sẽ giúp bạn đón đầu các thay đổi về dòng vốn, chuỗi cung ứng và chính sách hỗ trợ từ nhà nước.
